حق السعی چیست و چه فرقی با مزد دارد؟
شاید اغراق نباشد اگر بگوییم که اگر از بیشتر اعضای جامعه کارگری بپرسیم حق السعی چیست تنها با سکوت نگاهمان کنند. بیشتر کلمات و اصطلاحات زبانی را می توان ندانست و هیچوقت هم در زندگی حرفه ای کمبودی احساس نکرد. اما حق السعی از آن مفاهیمی است که در جامعه کار، یک شاخص مهم به شمار می رود و یکی از بنیادهایی است که جامعه کارگری بر پایه آن، مطالبات خود را شکل می دهد. به همین دلیل هم شرکت حسابداری پیشداد در این مقاله می کوشد به زبانی ساده و دقیق برای جامعه کارگری عزیز درباره این حق بنیادین هر کارگر، توضیحاتی تقدیم کند. پس با ما همراه شوید تا ببینیم این مفهوم پایه و مهم چه تعریفی و معنایی دارد.
حق السعی چیست
به مجموع دریافتی‌های یک کارگر طبق قرارداد کار مانند مزد، حقوق عائله‌مندی، حق مسکن، ایاب‌و‌ذهاب، مزایای غیر‌نقدی، حق خوار‌و‌بار، حق اولاد و سایر موارد، در اصطلاح حق السعی گفته می‌شود. در‌واقع حق السعی مجموع پرداختی‌های قانونی کارفرما به نیروی کار است.
مزد چیست؟
در پاسخ اولیه مان به حق السعی چیست گفتیم که مزد، هسته اصلی و ستون خیمه حق السعی است. مزد یا دستمزد، ما به ازای پولی یا غیر پولی نیروی کار است. کارگر در ازای نیروی کار خود، یعنی همان نیرویی که با آن ماده خام را به کالا یا خدمات تبدیل می کند، ارزش پولی یا غیر پولیِ توافق شده ای را دریافت می کند. دستمزدها همیشه یک حداقل برای همه نیروی کار یا جامعه کارگری در نظر گرفته می شوند. به این معنا که کمتر از این حداقل نمی توان به هیچ کارگری دستمزد داد و اگر چنین کاری صورت بگیرد نقض قانون کار است. در کشور ما حداقل مزد هر کارگر یعنی پایه ارزش نیروی هر کارگر را شورای عالی کار به شکلی سالانه تعیین می کند.
منظور از مزد ثابت چیست؟
مزد چیست در واقع مکمل پرسش حق السعی چیست می باشد. در قانون کار یک ماده وجود دارد که در آن مزد ثابت به روشنی تعریف شده است. طبق ماده 36 قانون کار، مزد یا دستمزد از حق السعی جدا شده و در واقع بخش تغییر ناپذیر یا هسته آن را تشکیل می دهد. این ماده چنین تصریح می کند که مزد ثابت به دستمزد و مزایای ثابتی که طبق تصمیم شورای عالی کار هر سال تعریف می شود اطلاق می شود و از مزایای رفاهی، کاملا جداست. تبصره سوم این ماده مزایای رفاهی را هزینه های مسکن، خوار و بار و پاداش هایی که بر اساس سود سالانه تولید یا پاداش هایی که به خاطر افزایش تولید تعریف می کند و قاطعانه تصریح می کند که این قبیل مزایا نباید در تعریف مزد ثابت کارگر گنجانده شوند.
برای استفاده از خدمات مالیاتی پیشداد کلیک کنید
تفاوت حق السعی و مزد
از پاسخی که به حق السعی چیست دادیم تا حدودی روشن شد که این دو در کجا به هم می رسند و کجا تعاریف شان از هم جدا می شود. گفتیم که مزد، ارزش پایه ای است که قانون کار برای نیروی کار یک کارگر برای ساعات معینی از کار تعریف کرده است. این ارزش می تواند ماهیت پولی یا غیر پولی داشته باشد. پس مزد، بهای ثابتی است که کارفرما یا آن نیروی کار کارگر را می خرد. اما حق السعی تعریفی وسیع تر از مزد دارد. در واقع حق السعی همه دریافتی های کارگر اعم از اضافه‌کاری، شب‌کاری، پاداش، عیدی، حق جذب، حق تاهل، هزینه تولد فرزند، حق اولاد و …می باشد که شامل مزد ثابت هم می شود.
روش محاسبه حق السعی
حق السعی به معنای همه دریافتی های یک کارگر است. اما این دریافتی ها را بر چه اساسی محاسبه می کنند؟ برای این کار باید مزایای نقدی و غیر نقدی مستقل از هم محاسبه شوند. برای اینکه حق السعی از صورت یک تعریف انتزاعی بیرون آمده و صورت عدد و رقم به خود بگیرد باید مزد هر ساعت، اضافه کاری، شب کاری، سنوات، حق السعی ایام بلاتکلیفی، عیدی و جمعه کاری محاسبه شوند و حق السعی حاصل جمع همه این فرآیندهای محاسباتی خواهد بود. هر کدام از این فقره ها فرمول محاسباتی جداگانه ای دارند. در زیر فرمول هر کدام را بر اساس تجربه مان در شرکت مالیاتی پیشداد برای آگاهی شما عزیزان جداگانه می آوریم.
فرمول های محاسبه
در اینجا با تجربه ای که در مشاوره حسابداری داریم به سوال حق السعی چیست جواب می دهیم:
1-برای محاسبه مزد هر ساعت کار، مزد روزانه را بر عدد 7.33 تقسیم می کنند.
2-برای محاسبه اضافه کاری بر اساس قانون کار، ساعات اضافه کاری را در عدد 1.4 و مزد ساعتی ضرب می کنند.
3-برای محاسبه جمعه کاری بر اساس قانون کار، ساعت جمعه کاری را در عدد 0.4 و مزد ساعتی ضرب می کنند.
4-برای محاسبه شب کاری بر طبق الزامات قانون کار، ساعات شب کاری را در عدد 0.35 و مزد ساعتی ضرب می کنند.
5-برای محاسبه سنوات سالانه، حقوق ماهیانه را در سابقه کار (البته سابقه را به سال حساب می کنند) ضرب می کنند.
6-برای محاسبه سنوات ماهانه برای مدت یک سال، معادل یک ماه حقوق را مبنا قرار می دهند.
7-برای محاسبه عیدی و پاداش سالانه، حقوق دو ماه را مبنا قرار می دهند.
پس از اینکه همه این محاسبات جداگانه و مستقل و بر پایه روش محاسباتی مخصوص خود، به عدد و رقم تبدیل شدند، همه آنها را با هم جمع می زنند. عددی که به دست می آید حق السعی ماهانه است.
بیشتر بخوانید: حقوق و مزایا کارگران در سال 1403
حق السعی 1403
یکی از ارکان مهمی که معنای سوال حق السعی چیست را هر سال تعریف می کند، مصوبات دولتی در حوزه قانون کار است. حق السعی 1403 در واقع به مصوبه هیئت دولت در این سال گفته می شود که مقرر شد حق السعی کارپذیران باید بر مبنای افزایش دستمزد سال 1403 تعیین گردد. در این مصوبه کارفرما ملزم شده است که باید به کارپذیرانی که شب کاری یا اضافه کاری دارند اضافه حق السعی پرداخت کند. بر اساس تصمیم وزیران، اضافه کاری و شب کاری نیز باید بر پایه افزایش دستمزد سال 1403 محاسبه گردد.
حق السعی ایام بلاتکلیفی
در این بخش از پاسخ مفصلمان به حق السعی چیست به یکی از بحران هایی می رسیم که کارگران را همیشه سرگشته و نگران می کند. در صورتی که یک کارگر به هر دلیلی از کار خود اخراج شود، برای بررسی وضعیت خود در هیئت حل اختلاف و صدور حکم نهایی باید یک دوره بیکاری و انتظار را سپری کند. به این دوره یعنی بازه اخراج تا صدور حکم نهایی دوره یا ایام بلاتکلیفی می گویند. قانون برای برای حمایت از کارگر در این دوره آسیب پذیری، کارفرما را ملزم می کند که حق السعی او را مانند گذشته یعنی زمان که شاغل بود پرداخت کند. در فرهنگ حقوقی کار به این دوره حق السعی ایام بیکاری می گویند.
شرایط استفاده از مرخصی با دریافت حق السعی
طبق قانون کار، تمام کارگران و کارمندان با وجود دریافت حق السعی، حق استفاده از مرخصی‌های مختلف را دارند. بیاید با انواع مرخصی و نحوه استفاده از آن آشنا شویم:
1-مرخصی استحقاقی کارگران فصلی:
این نوع مرخصی بر اساس ماه کارکرد کارگر محاسبه و حق السعی آن پرداخت می گردد.
2-مرخصی استحقاقی:
در قانون کار هر کارگر در سال، 30 روز مرخصی استحقاقی و قانونی ( با احتساب 4 جمعه) دارد. کارگر می تواند 9 روز آن را برای سال آینده ذخیره کند. در این روزها کارگر مانند روزهای کاری، حق السعی معمول خود را دریافت می کند.
3-مرخصی حج:
کارگر می تواند از مرخصی حج و حق السعی کامل آن بهره مند شود. البته این نوع مرخصی فقط یک بار داده می شود و مدت آن یک ماه است.
4-مرخصی زایمان:
مرخصی زایمان 90 روز است و کارفرما باید حق السعی آن را به تمامی بپردازد.
5-مرخصی استعلاجی:
این نوع مرخصی همانطور که از نامش پیداست برای درمان نیروی کار است و طبق قانون بخشی از سوابق خدماتی کارگران به حساب می آید.
حق السعی در قانون کار
در واقع قانون کار روابط کارگر و کارفرما را تنظیم می کند و نوعی پوشش قانونی برای حمایت از نیروی کار است. بر اساس ماده ۳۴ قانون کار حق السعی به این شکل تعریف شده و مصادیق آن به روشنی بازگو شده اند: «کلیه دریافت های قانونی که کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق کمک عائله‌مندی، هزینه مسکن، خواربار، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر آنها دریافت می‌نماید را حق السعی می نامند».
مزد طبق قانون کار
در بررسی سوال حق السعی چیست به مزد و فرق این دو پرداختیم. اما اجازه بدهید ما یعنی شرکت مالیاتی پیشداد که در زمینه خدمات مالیاتی و خدمات حسابداری، فعالیت می کنیم به خود قانون رجوع کنیم. تعریف مزد در ماده 35 قانون کار آمده است. در این قانون این ماده به شکل آتی انشاء شده است: «مزد عبارت است از وجوه نقدی یا غیر نقدی و یا مجموع آنها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود».
کلام آخر
در این مقاله شرکت حسابداری پیشداد افتخار داشت به زبانی ساده به سوال حق السعی چیست پاسخ دهد. همانطور که دیدیم حق السعی با دستمزد فرق دارد و اعم از آن است. حق السعی شامل همه پرداختی های یک کارگر می شود که دستمزد فقط یکی از آن پرداختی ها است. در قانون کار، برای حمایت قانونی و حقوقی از کارگر مصادیق حق السعی ذکر شده اند که کارفرما باید آنها را حقوق بنیادین کارگر تلقی کند و به تمامی پرداخت کند. در واقع قانون کار می کوشد با این کار نیروی کار یک کارگر را بر پایه نیازهای ضروری زندگی او، عینی سازی کرده و به کار را به مثابه سرمایه کارگر، بازشناسی کند.
در مقاله حق السعی چیست تا حدودی دریافتیم که حق السعی بر پایه مبادله نیازها میان کارگر و کارفرما، ماهیتی محاسبه پذیر پیدا می کند. کارگر، دارایی خود یعنی نیروی کار را به کارفرما می دهد و کارفرما نیز در برابر این کار، ما به ازای پولی یا غیر پولی این نیرو را به کارگر می دهد. وظیفه قانون کار، ایجاد بستری مشترک برای تنظیم این داد و ستد و ارزش گذاری آنها است.
شرکت حسابداری پیشداد در زمینه هایی مانند خدمات مالیاتی، خدمات حسابداری، مشاوره مالی و مالیاتی، حسابداری حقوق و دستمزد، برنامه ریزی مالی و مشاوره حسابداری فعالیت دارد. شماره تماس شرکت 02191018280 است و با کمال میل آماده ایم که به هموطنان عزیز در این حوزه ها خدمات رسانی کنیم.
سوالات متداول
آیا حق السعی به کارگر روزمزد تعلق می گیرد؟
بله طبق ماده 37 قانون کار اگر در قرارداد میان کارگر و کارفرما، شیوه کار روزانه یا ساعتی شرط شده باشد کارفرما موظف است پس از محاسبه آن، آن را بسته به نوع توافق در پایان روز، هفته یا هر 15 روز یک بار بر پایه ساعات کاری و روزهای کار فرد، پرداخت نماید.
آیا کارفرما حق دارد که در قرارداد کاری، نپرداختن حق السعی را شرط استخدام تلقی کند؟
خیر. این کار نوعی تخلف است و طبق قانون کار حق السعی یک حق بنیادین است.
آیا حق السعی روزهای مرخصی، یکی از حقوق اساسی کارگران است یا کارفرما می تواند در روزهای مرخصی از دادن حق السعی خودداری کند؟
شرکت حسابداری پیشداد با تجربه ای که در مشاوره حسابداری دارد با قاطعیت به جامعه کارگری اطمینان می دهد که حق السعی روزهای مرخصی از حقوق تصریح شده در قانون کار است و در صورت پرداخت نشدن از طرف کارفرما، کارگر بر اساس قانون حق دارد که همه حق السعی روزهای مرخصی قانونی خود را از مجاری قانونی مطالبه کند. برای اطلاع از روش های قانونی مطالبه حق السعی روزهای مرخصی می توانید از طریق شماره 02191018280 از ما مشاوره بگیرید.
